Ένας χώρος μοναδικός στον κόσμο έχει ανοίξει τις πόρτες του στην Πόλη του Φωτός. Είναι αφιερωμένος σ’ έναν από τους πιο σημαντικούς αρτίστες του 20ου αι., τον Ελβετό γλύπτη και ζωγράφο Alberto Giacometti (1901-1966). Στην καρδιά της ιστορικής συνοικίας του Montparnasse, το Institut Giacometti θέλει να είναι ένα μουσείο σε ανθρώπινη κλίμακα, ώστε να μπορεί κάποιος να πλησιάσει πραγματικά τον καλλιτέχνη και τα έργα του.
Διάσημος για τα γλυπτά του ο Άνθρωπος που περπατάει και για τις γυναίκες του με τις σιλουέτες-υδατογραφήματα, ο Αλμπέρτο Τζιακομέτι ερωτοτρόπησε με τον κυβισμό και το σουρεαλισμό προτού βρει το δικό του δρόμο. Σήμερα, ξαναβρίσκει ένα καταφύγιο κατ’ εικόνα του στο Μονπαρνάς όπου έζησε και δούλεψε επί 40 χρόνια μέχρι το θάνατό του το 1966.
Το Ινστιτούτο παραδόξως βρίσκεται κυριολεκτικά δυο βήματα πιο πέρα από το μυθικό ατελιέ του, σ’ ένα δρόμο που προχωρά κατά μήκος του κοιμητηρίου του Μονπαρνάς: είναι η οδός Victor-Schoelcher. Παραδίπλα, συνήθιζε να τρώει μόνος στο Sélect. Κάπου εκεί είχε ένα διαμέρισμα η Σιμόν ντε Μποβουάρ κι ένα ατελιέ ο Πικάσο. Μπαίνετε στο no 5, σ’ ένα μεγαλοπρεπές αρχοντικό στυλ Art déco και Art nouveau, το οποίο τη δεκαετία του 1910 ήταν το εργαστήρι του καλλιτέχνη-διακοσμητή Paul Follot, και διαμόρφωσε ο αρχιτέκτονας Pascal Grasso. Σε αγκαλιάζουν θερμές μπουαζερί και χρυσωμένα μωσαϊκά.
Μόλις περάσετε το κατώφλι, έρχεστε πρόσωπο με πρόσωπο με την ιστορία: το εργαστήρι του Τζιακομέτι, το οποίο έχει αναπαρασταθεί ως το τελευταίο του πινέλο και τα γκραφίτι στους τοίχους, κι αυτό χάρη στη χήρα του Τζιακομέτι Ανέτ που φύλαξε τα πάντα: από τις ημιτελείς εκδοχές του Ανθρώπου που περπατάει έως ένα τασάκι γεμάτο αποτσίγαρα. Κληροδότησε το θησαυρό στο σύνολό του στο Ίδρυμα Τζιακομέτι, το οποίο κατέχει την πιο πλούσια συλλογή έργων του καλλιτέχνη στον κόσμο και χάρη στο οποίο δημιουργήθηκε αυτός ο ατυπικός και συγκινητικός χώρος. Ένα ατελιέ που έχει απαθανατιστεί από τους Robert Doisneau, Sabine Weiss, Gordon Parks και Ernst Scheidegger.
Βλέποντας το εργαστήρι μέσα από μια τζαμωτή σέρα, κατανοείς πλήρως την ταπεινοφροσύνη του καλλιτέχνη που, ακόμα κι όταν είχε αποκτήσει τεράστια φήμη, εξακολουθούσε να δουλεύει σ’ αυτόν το μικροσκοπικό, λιτό χώρο των 24 τ.μ. Μπαίνεις έτσι κατά κάποιον τρόπο στην ιδιωτική του σφαίρα και ανακαλύπτεις πως η αυστηρότητα αποτελούσε κι αυτή αναπόσπαστο στοιχείο της διαδικασίας δημιουργίας του. Ωστόσο, ο χαρακτήρας του μαυσωλείου είναι ολοκληρωτικά απών. Ο Τζιακομέτι, παρά τη φήμη του, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αντι-ήρωας. Ο Πικάσο ήταν ήρωας, ένας δράκος, η κλασική εικόνα του καλλιτέχνη που έχει σπίτια, γυναίκες και πολύ χρήμα. Ο Τζιακομέτι απλώς μια ζωή φορούσε μια καμπαρντίνα και ποτέ δεν άλλαξε τρόπο ζωής ούτε τόπο κατοικίας.
Η ιδέα πίσω από την ίδρυση αυτού του μουσείου των ταπεινών διαστάσεων (μόλις 350 τ.μ.) ήταν να είναι φιλικό, πράγμα που πρακτικά σημαίνει ότι έχουν πρόσβαση σ’ αυτό μόνο 40 άτομα ανά μισή ώρα και πρέπει να προηγηθεί κράτηση. Ο χώρος το επιβάλλει, με τους λαβυρινθώδεις διαδρόμους του, τους θώκους και τις εσοχές του. Κανένας δεν είναι πηγμένος.
Μετά το ατελιέ όπου συγκατοικούν 70 γύψινα, μπρούτζινα και πήλινα γλυπτά, κάποια εκ των οποίων δεν έχουν εκτεθεί ποτέ στο κοινό καθότι πολύ εύθραυστα, συν τη στοιχειώδη επίπλωση και τα γκραφίτι στους τοίχους, περνάμε σ’ ένα δωμάτιο γραφικών τεχνών όπου εκτίθεται ένα μέρος των 5.000 σχεδίων, πολλά εξ αυτών ερωτικά και άγνωστα, σημειωματαρίων και γωνιών από τραπεζομάντιλα – ό,τι μπορούσε να χρησιμέψει ως καμβάς γι’ αυτόν τον παρορμητικό καλλιτέχνη. Στον πρώτο όροφο, υπάρχει ένας μεγάλος φωτεινός χώρος, και μαζί τρία κομψά σαλόνια διακοσμημένα με ταπισερί Art déco, οι οποίες παντρεύονται υπέροχα με τον ακατέργαστο χαρακτήρα, κάπως τραχύ, των έργων του Τζιακομέτι.
Το Ινστιτούτο είναι ένας υβριδικός χώρος, ο οποίος, εκτός από εκθεσιακός με τα 350 γλυπτά του και τους 90 του πίνακες, επιδιώκει ταυτόχρονα να είναι κέντρο έρευνας και εκπαίδευσης, ενώ διαθέτει και μία βιβλιοθήκη μοντέρνας τέχνης, όπως κι ένα αρχείο που συμπεριλαμβάνει αλληλογραφία και φωτογραφίες. Κάθε χρόνο, το Ινστιτούτο θα παρουσιάζει εκθέσεις αφιερωμένες σε ιδιαίτερες όψεις του έργου του Τζιακομέτι, όπως και τις σχέσεις του με άλλους καλλιτέχνες και συγγραφείς της εποχής.
Σε πρώτη φάση, η έκθεση για το Ατελιέ του Αλμπέρτο Τζιακομέτι όπως το είδε ο Ζαν Ζενέ εγκαινιάζει τους χώρους. Ο Γάλλος συγγραφέας πόζαρε κατ’ επανάληψη για τον καλλιτέχνη κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ‘50 και υπό συνθήκες όχι πάντα προφανείς. Όπως αργότερα εξομολογούνταν «Έχω ακόμα στον πισινό μου το άχυρο απ’ την καρέκλα της κουζίνας στην οποία μ’ έβαζε να καθίσω για πάνω από σαράντα μέρες, ώστε να φτιάξει το πορτρέτο μου. Μου απαγόρευε να κινούμαι, να καπνίζω, να στρέφω μια ιδέα το κεφάλι, αλλά οι συζητήσεις που είχαμε ήταν πραγματικά όμορφες. Μου έλεγε: “Από μια άποψη, όλες οι μορφές είναι λίγο-πολύ φλου, πολύ φλου μάλιστα. Αλλά το περίεργο είναι πως αν κοιτάξεις προσεκτικά, υπάρχει ο κίνδυνος να καταργήσεις αυτό ακριβώς που αναζητάς, δηλαδή το βλέμμα”».
Είναι η ευκαιρία για το κοινό να έρθει πιο κοντά στα έργα για να τα θαυμάσει και να τα χαρεί με την άνεσή του. Το Μπαλκόνι, π.χ., που ζωγράφισε ο Τζιακομέτι βρίσκεται σε έναν οίκο ανοχής απέναντί του και κείνος είχε εντυπωσιαστεί από τις πόρνες που έβλεπε, οπότε τους απότισε φόρο τιμής μεταπολεμικά. Αυτές οι μορφές θα του δώσουν την ιδέα να τις απεικονίσει χαρακτηριστικά λυγερόκορμες, όπως τις έβλεπε από μακριά.
Κι ένα τελευταίο συναρπαστικό παράδειγμα: Οι Γυναίκες της Βενετίας, τις οποίες ο Τζιακομέτι δημιούργησε για την Μπιενάλε του 1956, εκτίθενται στο Ινστιτούτο για πρώτη φορά, αυτήν την κοσμηματοθήκη σουρεαλιστικής ομορφιάς. Κι αν το Ινστιτούτο μπόρεσε να ανακαινιστεί, αυτό έγινε χάρη στην πώληση του πίνακα ενός άλλου φίλου που ο Τζιακομέτι κρατούσε σ’ ένα συρτάρι, του Χουάν Μιρό, προς 9 εκατ. ευρώ.
Πηγή: andro.gr
