Είναι από τις προσωπικότητες που εκτιμώ ιδιαίτερα και σέβομαι εξίσου. Ο Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος, τόσο με την εμπειρία του όσο και με τις γνώσεις του κρίνει αντικειμενικά τις υπάρχουσες διεθνείς εξελίξεις δίνοντας πάντα την σωστή ερμηνεία των πραγμάτων. Εξάλλου σαν επιστήμονας αποπνέει μια ιδιαίτερη αίσθηση κύρους.
Ποια είναι η σημασία της επίσκεψης του Προέδρου Ερντογάν στην Αθήνα στις 7 Δεκεμβρίου, καθώς και τα αναμενόμενα οφέλη που μπορεί να αποκομίσει η Αθήνα από αυτή τη συνάντηση;
Είναι εύλογο να προσεγγίσουμε την επίσκεψη του Προέδρου Ερντογάν στην Αθήνα στις 7 Δεκεμβρίου με επιφυλάξεις, γνωρίζοντας τις διαρκείς αντιλήψεις της Άγκυρας όσον αφορά τα θέματα της Κύπρου, του Αιγαίου και της μουσουλμανικής μειονότητας. Δεν προβλέπουμε κάποια εξέλιξη θεαματικής σημασίας σε ό,τι αφορά στα βασικά ζητήματα. Ενδεχομένως, υπάρχει η πιθανότητα κάποιων σημαντικών ανακοινώσεων σχετικά με το μεταναστευτικό θέμα, όπως η επανέναρξη των επιστροφών παράνομων μεταναστών στην Τουρκία. Επιπλέον, υπάρχει η πιθανότητα προώθησης διαφόρων θεμάτων χαμηλής πολιτικής, όπως η ενίσχυση της συνεργασίας στους τομείς του τουρισμού, του εμπορίου και των μεταφορών.
Ποια είναι η υφιστάμενη κατάσταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και παρουσιάζει κάποια ηρεμία σε σύγκριση με το πρόσφατο παρελθόν;
Αναμφίβολα, παρατηρείται μια περίοδος χαμηλής έντασης στις διμερείς σχέσεις με την Τουρκία. Η μετάβαση από απειλητικές δηλώσεις όπως “θα έρθουμε μία νύχτα ξαφνικά” και “θα κτυπήσουμε την πρωτεύουσά σας με tayfoon” σε πιο συνεργατικές δηλώσεις όπως το “καζάν – καζάν” και την σημαντική μείωση των υπερπτήσεων και παραβιάσεων στο Αιγαίο υποδηλώνει έναν ρεαλιστικότερο τρόπο διαχείρισης των σχέσεών μας εκ μέρους της Τουρκίας. Και λέω εκ μέρους της Τουρκίας, γιατί αυτή ακολούθησε την ένταση όλα αυτά τα τελευταία χρόνια. Παρόλα αυτά, αυτή η ηρεμία δεν υποδηλώνει αναγκαστικά μια ουσιαστική μεταβολή στην αναθεωρητική πολιτική της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας, αλλά αντιπροσωπεύει μια προσωρινή μεταβολή στην ρητορική, καθώς επιδιώκουμε να διαχειριστούμε ενδεχόμενες αντιφάσεις με πιο εποικοδομητικό τρόπο.
Έχει αναβαθμιστεί ο ρόλος της Τουρκίας στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο; Σε περίπτωση που αυτό επιβεβαιώνεται, ποιες προκλήσεις ενδέχεται να αντιμετωπίσει η χώρα μας;
Συμφωνώ ουσιαστικά με την πλειονότητα των συναδέλφων μου, που επισημαίνουν ότι ο ρόλος της Τουρκίας στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο φαίνεται να υφίσταται διαρκώς περιορισμούς και υποβάθμιση. Μέσω των εξελίξεων της Αραβικής Άνοιξης, των προσπαθειών αποσταθεροποίησης του Αραβικού κόσμου, καθώς και της ενίσχυσης των σχέσεών της με τη Ρωσία και την Κίνα, η Τουρκία κατόρθωσε να βρει τον εαυτό της σε σύγκρουση με τη Δύση και τα περισσότερα κράτη της Μέσης Ανατολής. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι, παρά τις τρέχουσες συζητήσεις για ενεργειακά ζητήματα και τη διερεύνηση σχεδίων διασύνδεσης όπως ο EastMed, η Τουρκία απουσιάζει λόγω της πειρατικής της συμπεριφοράς. Με τις επιθετικές της ενέργειες την τελευταία δεκαετία, η Τουρκία έχει καταφέρει να διατηρήσει ένα ημιτελές τουρκο-λιβυκό μνημόνιο, το οποίο παραμένει ανεπικύρωτο από το Λιβυκό Κοινοβούλιο και θεωρείται παράνομο από τη διεθνή κοινότητα.
Υπάρχουν ενδεχόμενες σκέψεις στην Άγκυρα, ώστε η επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου να συνοδευτεί από δηλώσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να προκαλέσουν απρόβλεπτες εκπλήξεις στην Αθήνα;
Ποτέ κανείς δεν πρέπει να αποκλείει οποιοδήποτε ενδεχόμενο. Η ανάγκη, όμως, της Τουρκίας για απόκτηση αεροσκαφών F-16 και οι τρέχουσες καταστάσεις στην Ουκρανία και τη Λωρίδα της Γάζας, φαίνεται να προσδιορίζουν μια στάση ισορροπίας στο Αιγαίο για την ώρα. Εκτιμώ πως ο Πρόεδρος Ερντογάν θα αποφεύγει, τουλάχιστον προσωρινά, ρητορική έντασης, παρά το γεγονός ότι η ιστορία έχει δείξει ότι οι περίοδοι ηρεμίας συχνά διαρκούν περιορισμένο χρονικό διάστημα.
Πως βλέπουν την κατάσταση οι ΗΠΑ, στο πλαίσιο των γεωπολιτικών εξελίξεων στην περιοχή;
Οι Αμερικανοί βλέπουν την κατάσταση μέσω του χερσαίου γεωπολιτικού πλαισίου, αλλά και μέσω θαλάσσιων δυναμικών που περικυκλώνουν τις ηπείρους, ειδικά την Ευρώπη, με το Αιγαίο να αποτελεί σημαντικό κομμάτι αυτού του γεωστρατηγικού παζλ. Στην δική τους οπτική, η ήρεμη συνύπαρξη και η σταθερότητα στην περιοχή αυτή εξυπηρετούν τα εθνικά και στρατηγικά τους συμφέροντα, ιδίως όσον αφορά τη σχέση με τη Ρωσία. Οι Αμερικανοί δεν θέλουν φασαρίες στην νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ.
Για τις ΗΠΑ, δεν είναι κρίσιμο ποιος ασκεί πραγματική κυριαρχία, αλλά εάν η περιοχή παραμένει ήρεμη και εάν ικανοποιούνται τα αμερικανικά εθνικά και στρατηγικά συμφέροντα σε σχέση με τη Ρωσία. Η αποδυνάμωση της Μόσχας ενισχύει τον γεωπολιτικό ρόλο των ΗΠΑ. Αυτό το ζήσαμε με τον χειρότερό τρόπο με τα γεγονότα της Κύπρου.
INFO : Ο Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος είναι διεθνολόγος, διδακτορικός ερευνητής του Τμήματος Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του ΕΚΠΑ.
